Hai trăm trang viết đầu tiên của mình, tôi đã viết chúng hồi 15 tuổi, và chỉ biên tập lại khi đã 65. Dẫu vậy, tôi chưa bao giờ ngừng viết. Ít nhất cũng chừng hai mươi câu chuyện. Song sự cám dỗ của những chuyến đi, hai công ty cần lập ra rồi phải quản lý, một gia đình tôi yêu quý và do vậy phải chăm lo, thêm một chút thờ ơ, vậy là những trang bản thảo bị dồn đống ở bất kỳ đâu. Trong mấy cái túi du lịch, kẹp giữa những cuốn sách trên giá, những quyển séc trong một ngăn kéo…
Câu chuyện thú vị của cuốn tiểu thuyết trinh thám này kỳ thực được ra đời từ một cơn phẫn nộ dịu dàng và một lời khoác lác êm ái. Khi cô con gái út của tôi tới tuổi đọc sách, tôi bắt đầu đưa cho cháu đọc những gì tôi viết. Ba trang của một tiểu thuyết tình cảm này, tám trang của một cuốn truyện kinh dị kia… Zoé đọc một cách đầy tự hào, tôi hy vọng là thế, những trích đoạn đó. Cho tới khi con gái tôi chuyển tới sống ở Buenos Aires, Argentina, năm cháu 19 tuổi. Khi đó tôi đề nghị sẽ tiếp tục gửi những mẩu chuyện của mình qua thư điện tử cho cháu, và con gái tôi từ chối. Vì phát chán trước việc chẳng bao giờ biết được phần tiếp theo, đồng thời cũng vì thất vọng khi thấy tôi thỏa mãn bản thân với thứ buông xuôi trong văn học ấy, với thứ thờ ơ sáng tạo ấy. Trong một cơn phẫn nộ dịu dàng, con gái tôi quyết định sẽ không đọc thêm gì nữa chừng nào tôi chưa xuất bản sách. Còn tôi, trong một lời khoác lác êm ái, đã trả lời cháu rằng nếu vậy tôi sẽ viết và xuất bản hai cuốn sách một năm, mỗi lần một thể loại khác nhau, và mỗi cuốn dưới một bút danh mới. Và có vẻ tôi đã gần như thành công. Một tiểu luận về triết lý du ngoạn của tôi và một tiểu thuyết phiêu lưu dày cộp về một kẻ bất lương dành cho bạn đọc trẻ vào năm 2011, tiếp theo là một ‘tiểu thuyết kiểu Brazil’, giàu chất văn học hơn và vẫn chưa được xuất bản, và cuốn tiểu thuyết trinh thám có chất Mông Cổ này vào năm 2012. Vậy là thành công rơi xuống tôi vào độ tuổi đôi vai bắt đầu còng xuống. Thế là người ta hỏi tôi: tại sao lại là tiểu thuyết trinh thám này? Và tôi trả lời: vì nó là cuốn sách thứ tư trên danh sách. Tôi đã dự định xuất bản trong năm 2013 một tập truyện lịch sử dài đồ sộ về Armenia và một ‘tiểu thuyết xã hội’, song nhà xuất bản của tôi yêu cầu một cuốn sách nữa về Yeruldelgger, cuốn sách tôi vốn đã viết thậm chí từ trước khi cuốn thứ nhất được xuất bản. Thế là tôi trở thành tác giả trinh thám chỉ trong thời gian ngắn và lập tức người ta hỏi về nguồn ảnh hưởng tới tôi. Người ta tìm thấy trong tiểu thuyết của tôi những chi tiết làm gợi nhớ tới… hay tới… hay tới cả…, những không khí theo kiểu này, một cách diễn đạt theo kiểu kia…và tôi đành trả lời là tôi chẳng có bất cứ vốn kiến thức nào về văn học trinh thám cả. Rằng tôi tình cờ bập vào thể loại này xuất phát từ một thách thức, và tôi vốn đã dừng lại ở Forsyth, Le Carré và Ludlum. Và thêm nữa, từ những năm bảy mươi rồi kia!
Nhưng vì tôi đã trở thành một ‘tác giả trẻ’ già nua giành được tám giải thưởng từ độc giả trong tám tháng, trong đó có những giải thưởng danh giá như Kè trinh thám, Giải thưởng SNCF về trinh thám, và Giải thưởng của tạp chí Elle, người ta đột nhiên quan tâm tới tôi. Tôi có phải là người Mông Cổ không? Trong khi tôi là một người Paris gốc Armenia. Tôi viết ở đâu? Ở nơi làm việc của tôi. Như thế nào? Không có dàn ý và liền một mạch. Với tốc độ ra sao? Cũng khá nhanh, chừng chục trang mỗi ngày. Với quá trình chuẩn bị tài liệu trước thế nào? Không hề có, ngoại trừ ký ức của tôi về các chuyến đi và những gì đã đọc, và vài lần kiểm tra lại độ xác thực của thông tin trong quá trình viết. Thế rồi người ta tìm cách xếp loại tôi: ‘Trinh thám – sắc tộc’, hợp với tôi không? Đương nhiên là không, nhưng ‘nhà văn du hành’ tác giả của những ‘tiểu thuyết trinh thám du mục’ thì có. Tiểu thuyết trinh thám, kinh dị hay tiểu thuyết đen? Tôi còn chẳng biết mấy loại đó khác nhau thế nào, nhưng tiểu thuyết gia thì đúng! Vả lại, đây cũng chính là điều cám dỗ tôi trong việc viết cuốn tiểu thuyết trinh thám kiểu Mông Cổ này: dành thời gian để phát triển một cốt truyện, để bản thân bị chính những nhân vật của mình chọc phá, gợi lại những chuyến đi của tôi. Trong ‘tiểu thuyết trinh thám’, với tôi, trước hết và trên hết cần có ‘tiểu thuyết’.
Thế rồi, đương nhiên, người ta hỏi tôi về công thức tạo ra thành công. Hay ít nhất là thành công của tôi. Vậy là tôi đưa ra hai câu trả lời. Thứ nhất, đó là một mạch truyện hấp dẫn được xây dựng quanh những cảm xúc và tình cảm phổ quát được gợi ra từ việc thuật lại số phận của các nhân vật. Tôi không nhớ nổi mình đã nắm được điều này từ đâu, hay ai đã dạy nó cho tôi, nhưng tôi tán thành nó. Thứ hai, tôi học được từ một khách hàng đã trở thành bạn tôi, người bạn này đòi hỏi từ công ty của tôi rằng tất cả các đề xuất của chúng tôi phải hợp lý và bất ngờ. Nếu đề xuất chỉ phù hợp, nó sẽ nhàm chán, còn nếu nó chỉ bất ngờ, nó sẽ lạc đề. Vừa hợp lý vừa bất ngờ, một ý tưởng sẽ trở nên mạnh mẽ. Đó là điều mà tôi thích thú muốn biến Công lý thảo nguyên trở thành. Một tiểu thuyết trinh thám hợp lý và bất ngờ.
Nhưng công thức đích thực của thành công, nếu nó có tồn tại, có lẽ chính là niềm vui đơn giản của việc viết và được đọc bởi những độc giả mà ta hình dung đến lượt họ cũng tìm thấy một niềm vui nào đó. Một niềm vui tương tự. Hay một niềm vui khác. Một niềm vui cuối cùng sẽ thoát khỏi tay tôi, và làm tôi hạnh phúc vì kể từ lúc này nó sẽ thuộc về họ.
Ian Manook,
tháng 11-2014.